Yazi

2020-09-09 17:27:51

 "Yemiyoyum Beykan!" / İrade(Öz Denetim) Üzerine İki Deney, Bir Sonuç 

Bundan bir süre önce internete düşen “Beykan yemiyoyummmm!” videosunu birçoklarınız hatırlarsınız. Videoda bir yetişkin; şirin mi şirin, koca yanaklı bir oğlan çocuğunun önüne bir kurabiye koyar ve ona “Aras buraya kurabiye koyucam ama bundan yemeyeceksin, burada duracak” der ve ardından odadan çıkar. Odada kurabiyeyle baş başa kalan Aras; bakıyor, yalanıyor, dokunuyor ama sabretmeye çalışıyor ve bu arada yan odadaki Berkan’a(tahminen abisine) belirli aralıklarla, “Yemiyoyum Beykannn!”, “Beykan yemiyoyummm!!!” diye sesleniyor. Yaklaşık 1 dakika sonra Berkan odaya dönüyor, Aras ona “Elledim sadece” diyor ve “Beykan”dan çıkan izinle nihayet kurabiyesini afiyetle yiyor... 

“Psikolojik açıdan bu video bize ne anlatır? Aras kurabiyeyi yememe gücünü nasıl buluyordu kendinde? ve Bu duruma bakarak Aras hakkında yordama yapmak yani geleceğiyle ilgili öngörüde bulunmak mümkün mü?” sorularının cevabını bulabilmek için 1960’lı yıllarda Stanford üniversitesinde gerçekleştirilen bir deneyden yola çıkalım. Tamamı 4 yaşında olan çocuklara içinde şekerleme olan bir tabak verildi ve isterlerse o şekerlemeyi hemen yiyebilecekleri ya da yemeden birkaç dakika beklerlerse 2 tane yiyebilecekleri söylendi. Araştırmacının odadan çıkmasından hemen sonra çocukların çoğunun önündeki şekerlemeyi yediği fakat yüzde 30 kadarının kendini tutmayı başardığı ve dakikalar sonra gelen gözlemciden ikinci şekerlemeyi almaya hak kazandığı gözlemlendi.

Aradan yıllar geçti, deneydeki çocuklar artık liseye gidiyorlardı ve aynı araştırmacılar çocukların ders başarılarını, arkadaşlık ilişkilerini, sorunlarla başa çıkabilme kabiliyetlerini incelediler ve gördüler ki 4 yaşındayken ikinci şekerleme için bekleyebilen çocukların ders başarıları çok iyiydi, sağlıklı arkadaşlık ilişkileri kurabiliyorlar, problemlerini çözmekte güçlük çekmiyorlardı. Ayrıca yine bu çocukların uyuşturucu gibi bağımlılıklara başlama oranlarının diğer gruba kıyasla çok daha az olduğu gözlemleniyordu…

            Yukarıda bahsettiğim bu deney, iradenin insanın yaşamında ne denli önemli olduğunu gözler önüne seriyordu. Haliyle bu alanda yapılacak çalışmaların da önünü açıyordu. Tıpkı 2005 yılında Pensilvanya Üniversitesinin 164 8. Sınıf öğrencisi üzerinde yaptığı çalışmada olduğu gibi… Yapılan bu çalışmada öğrencilerin IQ’ları ve içinde “irade”nin de olduğu bazı faktörleri ölçüldü.  Bunun soncunda görüldü ki yüksek iradeli öğrenciler(IQ’ları ne olursa olsun); diğerlerine kıyasla daha yüksek notlar alıyor, daha iyi okullara kabul ediliyor, az devamsızlık yapıyor, arkadaş ilişkilerini daha iyi yönetiyorlardı. Yani araştırma, bir önce bahsettiğim deneyi doğrularken bir de bize başarı için iradenin IQ’dan daha etkili olduğu sonucunu veriyordu.

            Her iki deneyden de edindiğimiz bilgiyle videodaki tatlı mı tatlı Aras’ın iradesinin güçlü olduğunu ve kuvvetle muhtemel ki gelecekte başarılı bir hayat süreceğini söyleyebilmek mümkün. “Beykan” içerideyken onunla konuşmaya devam etmesinden anlaşıldığı üzere, hazzını öteleyebilmek için dikkati dağıtma-başka yöne çekme yöntemini kullanarak “Beykan”dan destek almayı da başarıyor ki bu da bize problemle baş edebilme becerisinin de gayet yüksek olabileceği sinyalini veriyor. 

            Peki yapılan araştırmalarla önemi günden güne artan, yaşam kalitesine ve başarıya etkisi IQ’dan çok daha fazla olan iradeyi(özdenetimi) geliştirmek mümkün mü? Daha iyi anlaşılabilmesi için iradeyi bir kasa benzetebiliriz; çünkü irade de tıpkı kas gibi güçlendirilebilir, zayıflayabilir ve aşırı yüklenilirse yorulabilir… Bu sebeple güçlendirebilmek ve aşırı yüklemelerden korumak için uygulanabilecek yöntemler mümkündür. Okuyucuyu sıkmamak adına bu konuya da bir sonraki yazımda değinmeye çalışacağım, hoşça kalın…

Psikolog / Aile Danışmanı Uzmanı

Gamze ÜNGÖRMÜŞ